با توجه به ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ ها و هرگونه شکل سه بعدی یا خطوط رنگ ها و یا بدون آن، به گونه که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است. یکی از شرایط مهم برای ثبت طرح های طرح های صنعتی این است که طرح مورد درخواست ثبت جدید یا واجد تازگی باشد و به طور خلاصه طرحی جدید محسوب می شود که قبل از تاریخ تقدیم اظهارنامه یا قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت، برای عموم افشاء نشده باشد. در ادامه به توضیح بیشتر راجع به این مطلب می پردازیم.
همانند نبودن طرح با طرح های قبلی ثبت شده
چنانچه طرح مورد درخواست ثبت، همانند طرح های ثبت شده قبلی باشد واجد شرط تازگی نبوده و قابل ثبت نمی باشد. برای احراز اینکه طرح مورد درخواست ثبت همانند طرح های ثبت شده قبلی است و به طور خلاصه برای احراز اینکه طرح مورد درخواست متفاوت با طرح های قبلی است، اخذ نظریه کاربر آگاه ضرورت دارد. کاربر آگاه برای احراز اینکه طرح مورد درخواست همانند طرح های موجود است یا خیر باید سوابق ثبتی و همچنین کالای متضمن طرح را ملاحظه و دقیقاَ مشخص نماید که با توجه به ویژگی هایی که برای طرح مورد درخواست ثبت تعریف شده است آیا طرح مورد نظر همانند طرح های موجود است یا خیر. به عنوان مثال امکان دارد که طرح مورد درخواست ثبت با توجه به ویژگی هایی که برای آن تعریف شده است، صرفاَ از حیث شکل و ساختار موجب تغییر در محصول شده باشد نه از حیث تزیینات .بنابراین در این مورد باید دید که آیا طرح های مشابه نیز از حیث ساختار و شکل دارای ویژگی منحصر به فرد هستند یا خیر. بنابراین امکان دارد که طرح مورد درخواست ثبت صرفاَ از حیث شکل و ساختار منحصر به فرد باشد و باید این طرح با طرح های قبلی صرفاَ از این حیث مورد مقایسه قرار گیرد. خلاصه اینکه اگر طرح مورد درخواست ثبت از حیث شکل و ساختار دارای ویژگی منحصر به فرد باشد لیکن طرح های موجود از نظر تزیینات در این جا دو طرح عین یا مشابه نیستند ولو اینکه در یک کالا متبلور شده باشند. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد موضوع استقلال طرح از کالاهایی است که در آن تبلور یافته است. ممکن است دو طرح مشابه و عین تلقی گردند ولو اینکه در دو کالای متفاوت به کار رفته باشند.
نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که امکان دارد طرح مورد درخواست ثبت دارای ویژگی هایی باشد که در قالب های مختلف قابل حمایت است. به عنوان مقال اگر طرح علاوه بر ویژگی منحصر به فرد از حیث تزیینات یا شکل و ساختار، دارای کاربردهای فنی هم باشد که در قالب مدل اشیاء مفید قابل حمایت باشد در مقام مقایسه با طرح های موجود قرار گیرند نه از حیث ویژگی کاربردی یا فنی، عکس مراتب فوق نیز می تواند قابل بحث باشد، بدین توضیح که اگر ویژگی کارکردی طرح مورد درخواست مورد نظر باشد، باید آن را صرفاَ با طرح هایی که ویژگی کارکردی دارند مورد مقایسه قرار داد نه از حیث شکل و ساختار و تزیینات.
در قوانین ملی و منطقه ای مربوط به طرح های صنعتی نیز به این شرط اشاره شده است. به عنوان مثال در بند ( 2 ) ماده 120 قانون حق مولف مصر به این شرط اشاره و در آن آمده است که یک طرح طمانی جدید تلقی می گردد که با طرح صنعتی دیگری که در همان کالا یا کالای دیگری به کار رفته، تفاوت ظاهری اساسی داشته باشد.
همین مقرره در بند ( 4 ) ماده 1 قانون 1949 انگلیس و بند ( 1 ) ماده 2 قانون نمونه سازمان جهانی مالکیت معنوی در حمایت از طرح های صنعتی مورد اشاره قرار گرفته است.
در قانون مصوب 1386 ایران نیز یکی از شرایط ماهوی برای ثبت و حمایت از طرح های صنعتی این است که طرح مورد درخواست ثبت جدید باشد.
بر اساس ماده 21 قانون یاد شده، چنانچه طرح قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا برحسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت، به هر نحو مورد استفاده قرار گرفته و افشاء شده باشد قابل ثبت نیست.
با توجه به مراتب فوق روشن است که اگر طرح مورد درخواست ثبت، قبلاَ ثبت و افشاء شده باشد، واجد شرط تازگی و جدید بودن نبوده و قابل ثبت و حمایت نمی باشد.
البته با توجه به قسمت اخیر ماده یاد شده، به ویژه عبارت " در هیچ نقطه از جهان " روشن است که احراز این شرط نیازمند یک بانک اطلاعاتی شامل سابقه ثبت کلیه طرح های صنعتی دنیاست که به نظر در وضعیت فعلی احراز این شرط برای کارشناسان داخلی مشکل یا غیرممکن است.
در خاتمه، ذکر نکات ذیل ضروری به نظر می رسد :
1- همانطور که گفتیم با توجه به ماده 21 قانون مصوب 1386 و ماده 84 آیین نامه مصوب 1387 رئیس قوه قضاییه، طرح مورد درخواست ثبت نباید همانند با طرح های قبلی ثبت شده باشد. بنابراین مشابهت طرح مورد درخواست ثبت با طرح های قبلی نباید خللی به شرط " جدید بودن " طرح وارد کند.
2- در رابطه با همانندی هم این نکته قابل ذکر است که منظور قانون گذار ظاهراَ همانندی کامل است، بنابراین متفاوت بودن طرح مورد درخواست ثبت با طرح های قبلی ولو اینکه جزیی باشد کافی است که خللی به شرط جدید بودن طرح وارد نکند. البته این استنباط از ماده منجر به تضییع حقوق طراحان می گردد و تنها تفاوت چشم گیر یا تفاوت ظاهری اساسی است که باید در تشخیص و احراز همانندی دو طرح مورد توجه قرار گیرد. تعریف طرح در ماده 21 قانون مصوب 1386 و اینکه طرح باید موجب تغییر ترکیب یا شکل کالا شود، استنباط فوق را تقویت می کند.
3- در برخی از نظام های ملی تعریف جدید بودن به نحوی است که علاوه بر طرح های همانند طرح های مشابه را هم در برمی گیرد؛ بدین توضیح که طرح صنعتی جدید طراحی است که قبل از تسلیم اظهارنامه و یا قبل از تاریخ ادعای حق تقدم، همانند یا مشابه آن به عموم عرضه نشده باشد. بدیهی است که ارائه تعریف جدید به نحو فوق باعث می شود که حمایت بیشتری از طراح به عمل آید و طرح مورد درخواست ثبت چنانچه عین یا مشابه طرح های موجود باشد قابل ثبت نباشد.
درباره این سایت